SIK SORULANLAR

Çiftlerin düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebe kalamama durumuna infertilite denilir. Tıbbi çalışmalarda infertilite tanısı koymak için çiftlere verilen süre 1 yıl olarak tanımlanır, ancak bilinen ya da öngörülen gebeliğe engel bir durum saptanırsa bu süre beklenilmez. Ayrıca 35 yaşın üstündeki kadınlarda bu sure 6 ay olarak bildirilmiştir. Düzenli cinsel ilişki sıklığı ise haftada 2-3 kez olarak tanımlanır.

Çocuk istemi olan çiftlerin ilk başvurusunda önce çiftin muayenesi ve ön değerlendirmesi yapılır.

Daha sonra aşağıdaki tetkiklerin yapılması gerekir:

*Kadın hastanın ultrasonografi ve kan tetkikleri, HSG ya da histeroskopi denilen kameralı sistemle rahim ve yumurta taşıyıcı kanalların yani tüplerin görüntülenmesi

*Erkeğin cinsel perhiz süresine uygun semen analizi ve gerekirse ultrasonografi ve kan tetkikleri

Bu değerlendirme sonucunda infertilite tanısı konulur ise çiftin tüp bebek tedavisine mi yoksa yumurta artırıcı tedavi ve aşılama tedavisine mi ihtiyacı olduğuna karar verilir. Bazen bu tedaviler öncesinde kadında gebeliğe engel ve tüp bebek tedavilerini olumsuz etkileyecek miyom, polip, rahimde perde ve sekil bozukluğu, yumurtalık kisti, çikolata kisti ya da tüplerde sıvı toplanması ( hidrosalpinks) gibi problemler olduğunda önce bu problemlerin tedavisi gerekir.

Çocuk istemi olan çifte tüp bebek tedavisi kararı verilir ise tedavi sürecindeki işlemler şu şekilde sıralanabilir:

*Öncelikle kadın hastada doktor kontrolü altında birkaç günde bir ya da gerekli görülür ise günlük yapılacak ultrasonografi ve kan tetkiklerinin takibi ile yumurta artırıcı tedaviler uygulanır.

* Yumurtaların istenilen boyut ve sayıda gelişim göstermesi sağlandığında anestezi altında ameliyathane şartlarında yumurta toplama işlemi (OPU) planlanır.

*Aynı gün tüp bebek merkezinde erkeğin 3-5 günlük cinsel perhiz sonrasında mastürbasyonla semen örneği vermesi gerekir. Erkek faktör nedeni ile tüp bebek tedavisi uygulanan hastalarda bazen erkekten cerrahi yöntemle sperm elde edilmesi gerekir, bu durumda tüp bebek merkezinde ameliyathane şartlarında anestezi altında erkek hastaya müdahale uygulanır.

*Yumurta toplama işlemi ve sperm elde etme işlemi tamamlandıktan sonra embriyoloji laboratuvarında döllenme işlemleri uygulanır. Ertesi gün döllenme kontrolü yapılır ve takip eden günlerde embriyo gelişimi kontrol edilir. Embriyo sayı ve kalitesine göre hastanın bireysel faktörlerine göre embriyo transfer gününe karar verilir.

* Embriyo transfer günü hasta belirlenen saatte idrara sıkışık olarak tüp bebek merkezinde eşi ile birlikte hazır olur. Embriyo transfer işlemi ağrısız bir işlemdir ve anestezi gerektirmez. Hasta embriyo transfer anına tanıklık eder.

Her hastanın tedaviye yanıtı farklılık göstereceğinden tedavi süreleri de farklılık gösterir. Hastanın genel değerlendirmesi tamamlandıktan sonra tüp bebek tedavisi genellikle 2-3 hafta kadar bir zaman gerektirir. Bazen hastanın bireysel faktörlerine göre uzun tedavi protokolleri uygulandığında veya aynı siklusda birden fazla yumurta toplama ve yumurta biriktirme havuz yöntemi uygulandığında bu süre 3-4 haftayı geçebilir.

Tüp bebek tedavilerinde en yüksek basarinin yirmi otuzlu yaşlarda olduğu bildirilmiştir. Özellikle 35 yaşından sonra yumurta sayı ve kalitesi olumsuz etkilendiğinden tüp bebek tedavilerinde başarı şansının azaldığı unutulmamalıdır.

Kadının doğurganlığına engel teşkil edecek bir problemi olmadığı ve anne adayının sağlığını tehlikeye sokmadığı sürece yumurtalık rezervi sayı ve kalitece uygun olduğu düşünülüyor ise tüp bebek tedavisi uygulanabilir.

Bununla birlikte kırklı yaşlar sonrasında oluşan gebeliklerde düşük riskinin, anomalili bebek riskinin ( Down sendromu gibi…) artacağı ve anne açısından gebeliğin getireceği riskler de unutulmamalıdır.

Tüp bebek tedavilerinde birden fazla embriyo transferi yapıldığında çoğul gebelik riski vardır. Bazen tek embriyo transferi sonrasında da embriyo bölünmesi olarak tek yumurta ikiz gebeliği görülebilir.

Bazı ülkelerde embriyo transferinde verilecek embriyo sayısında bir sınırlaması yokken bizim ülkemizde yasalarla transfer edilecek embriyo sayısı hastaların bireysel faktörlerine göre en fazla iki embriyo ile sınırlandırılmıştır. Ülkemizde 35 yaşın üstünde tüp bebek uygulamalarında 2 embriyo transferi yapılabilirken 35 yaşın altındaki hastalarda ilk iki denemede tek embriyo transferi, 3 ve daha sonraki denemelerde maksimum iki embriyo transferi yapılabilmektedir.

Kadın ve erkekte bazı genetik hastalıklar infertilite nedeni olabilmektedir.

Yumurta toplama işlemi anestezi altında yapılır ve genellikle 10-30 dk arasında sürebilir.

Embriyo transferi ağrısız bir işlemdir ve anestezi gerektirmez. Anne adayının da işlemi izlemesi sağlanarak ultrasonografi eşliğinde işlem tamamlanır.

Dondurulmuş embriyoların çözülüp transfer edilmesinden sonra elde edilen gebelik oranları taze siklusda gebelik oranları ile benzerdir.

Kadın ve erkekte üreme fonksiyonunun devamlılığını sağlamak amacı ile yumurta dondurma işlemi uygulanabilir. Günümüzde dünyada da ülkemizde de kadınlarda özellikle çalışma hayatı, kariyer yapma arzusu ve çocuk isteminin ertelenmesi nedenleri ile yumurta rezervini korumak adına yumurta dondurma talebi artmaktadır. Ülkemizde yasalar özellikle yumurtalık rezervini olumsuz etkileyecek cerrahi ya da kemoterapi, radyoterapi gibi medikal tedavi alacak hastalarda yumurta dondurma uygulamasına izin vermektedir. Ayrıca erken menopoz riski olan kadınlarda da yumurta dondurma yapılabilmektedir.

Bu uygulamalar sayesinde genç yasta kanser tanısı alan (meme kanseri, hematolojik kanserler, solid tümörler, yumurtalık tümörleri,.) hastaların ya da yumurtalık rezervini olumsuz etkileyecek tedavi planlanan hastaların (yumurtalık rezervini kötüleştiren çikolata kistlerinin varlığında….) ilerde çocuk sahibi olabilmelerine imkan sağlanmaktadır.

Kanser tedavileri sperm yapımını bozabilir.

Tüp bebek işlemleri sonrasında çifte ait iyi kalitede ve dondurmaya uygun fazla sayıda embriyo bulunması halinde çiftin onayı alınarak embriyo dondurma işlemi uygulanabilir. Bu embriyolar belli surelerde saklanır ve imhası ve çözülmesi kararı çift ile birlikte verilir ve düzenli olarak Sağlık Bakanlığına bildirimleri yapılır. Ayrıca embriyo transferinin çeşitli nedenlerle ertelenmesi gereken durumlarda da embriyo dondurması yapılabilir.

Bazen özellikle açıklanamayan infertilitesi olan çiftlerde tüp bebek tedavileri sonrasında kendiliğinden de gebelik oluşabilir.

Diğer tüm gebeliklerde olduğu gibi tüp bebek gebeliklerinde de cinsiyetin ultrasonografi ile tespiti bugünkü gelişmiş teknolojik imkanlarla 12-14. haftalarda yapılabilmektedir. Bazen cinsiyete bağlı kalıtsal hastalıkların önlenmesi amacı ile embriyo biyopsisi yapılması ve sonrasında embriyo transferi planlanması gibi tıbbi zorunluluk halinde de daha erken cinsiyet tayini yapılabilmektedir.

Erken menopoz riski olan hastalarda yumurtalıkların uyarılması ile ilgili bilimsel araştırmalar devam etmekte ve bazı güzel sonuçlar bildirilmektedir ancak bunun dışında ileri yaş menopoz hastalarında yumurtalık rezervi olmadığı için gebelik söz konusu olmaz, yurt dışında donör yumurta kullanımı uygulamaları olmakla birlikte ülkemizde bu uygulamalar yasal değildir.